Eldgos við Litla-Hrút, niðurstöður mælinga 23. júlí

24. júlí 2023
Í gær, 23. júlí, tókst að fljúga loftmyndaflug yfir hraunið við Litla-Hrút. 

Mælingar á hraunflæði (23. júlí)

Myndir náðust úr TF-CAD eftir hádegi í gær.  Náttúrufræðistofnun vann landlíkan úr myndunum.  Mælingarnar sýna að meðalhraunrennsli síðustu fimm daga (18.-23. júlí) var um 8,0 m3/s.

Hraunið var orðið 1,2 km² og rúmmál þess 12,4 milljón rúmmetrar.  Stækkun hraunsins  á þessu tímabili var einkum til austurs.  Í Meradölum hefur hraunjaðarinn færst fram um 200 m á síðustu fimm dögum.  Framgangur hraunsins til suðurs er því nú mjög hægur.

Mælingarnar staðfesta hægt minnkandi hraunrennsli með tíma.

Hraunið er nú orðið aðeins stærra en það sem myndaðist í ágúst í fyrra og rúmmálið aðeins meira en kom upp á þeim 18 dögum sem það gos varði.  Í samanburði við gosið 2021, er magnið ennþá aðeins 8% af því sem þá kom upp á hálfu ári.   Þessir fyrstu 13 dagar hafa verið mun kröftugri en var fyrstu vikur gossins 2021.

Mælingar á efnasamsetningu

Búið er að efnagreina sýni frá þremur dögum (10., 13. og 15. júlí).  Engar breytingar hafa orðið á efnasamsetningu hrauns frá því gos hófst við Litla Hrút 10. júlí og hraunið  sem fyrr af svipaðri gerð og hraunið sem var einkennandi fyrir gosið 2021 sem og í ágúst í fyrra. 

Skipulögð sýnataka á vegum Jarðvísindastofunar HÍ mun halda áfram og hraunsýni verða efnagreind reglulega.  

Aðferðir:

Um kortlagningu hraunsins:

Tvær aðferðir verða einkum notaðar við að kortleggja hraunið:

1. Myndir teknar lóðrétt niður á hraunið og síðan unnið landlíkan úr myndunum.
2. Mælingar úr Pléiades gervitungli frönsku geimvísindastofnunarinnar.  Tunglið fer yfir a.m.k. einu sinni á dag en nær ekki myndum ef skýjahula þekur svæðið.

Rúmmál hraunins er fengið með því að draga eitt landlíkan frá öðru. Mælingar eru festar við nýleg nákvæm landlíkön sem unnið hefur verið af öllu landinu.  Nákvæmni landlíkana er talin vera 20-30 cm í hæð. 

Vinna við mælingar og úrvinnslu

Kortlagning hraunsins er samstarfsverkefni margra aðila:  Hér á landi eru það aðallega Náttúrfræðistofnun Íslands og Landmælingar Íslands auk Jarðvísindastofnunar Háskólans.  Einnig koma að verkinu Veðurstofan, Ísavia og Almannavarnir.  Franskt samstarfsfólk kemur líka að málinu því aðgangur að Pléiades gervitunglinu hefur fengist gegnum CIEST², franskt rannsóknaverkefni.   

Jarðefnafræðin er einkum unnin á Jarðvísindastofnun Háskólans.  Að gasmælingum koma sérfræðingar Veðurstofunnar og fólk á Jarðvísindastofnun.   

Að vinnunni kemur því allstór hópur sérfræðinga á ofangreindum stofnunum, tæknifólk á tilraunastofum og nýdoktorar við Jarðvísindastofnun. 

Jarðefnafræði

Heildarberg-efnagreiningar hafa verið gerðar með ICP-OES (Inductively Coupled Plasma – Optical Emission Spectroscopy ) tæki Jarðvísindastofnunar.  Þær eru gerðar á hraunsýnum teknum með reglulegu millibili. Í þessari aðferð er LiBO₂ flúx bætt við mulin bergsýni, bræðslumark þeirra lækkar í kjölfarið og þau því auðbrædd við 1000°C. Bráðin myndar gler við hraða kælingu.  Glerið er leyst upp í sýrublöndu en sú blanda er síðan mæld beint. Þessi aðferð er notuð til að greina öll aðalefni bergsins ásamt nokkrum snefilefnum.

Texti og myndir, úrvinnsla gagna:  Magnús Tumi Guðmundsson, Þórdís Högnadóttir, Sæmundur Ari Halldórsson, Olgeir Sigmarsson, Andri Stefánsson, Samuel Scott, Hannah Reynolds.

Mælingar og gerð landlíkana:  Birgir Vilhelm Óskarsson NÍ, Joaquin Belart LMÍ