Eldgos við Litla-Hrút, niðurstöður mælinga 17. júlí
18. júlí 2023
Ný gögn komu úr Pleiades gervitunglinu eftir hádegi í gær.
Mælingar á hraunflæði (17. júlí)
Myndir náðust úr Pleiades gervitunglinu um kl. 13 og Landmælingar Íslands unnu landlíkan úr myndunum. Mælingarnar sýna að hraunrennsli síðustu fjóra daga (13.-17. júlí) var að að meðaltali tæpir 13 m3/s. Þetta er örlítið lægra en var 11.-13. júlí (14,5 m3/s) en að teknu tilliti til óvissu í mælingunum er munurinn ekki marktækur. Hraunið var orðið 0,83 km2 og rúmmál þess 8,4 milljón rúmmetrar. Hraunjaðarinn hefur færst fram að meðatali um 300-400 metra á dag, en færslan er mjög breytileg milli daga. Mesta þykkt hraunsins er rúmlega 20 metrar en meðalþykktin um 10 metrar.
Framleiðsla gossins við Litla-Hrút þessa fyrstu sjö daga er mjög svipuð og í gosinu í Meradölum 2022, en 2-3 sinnum meiri en í Geldingadölum 2021.
Mælingar á efnasamsetningu (12. júlí)
Hraunið sem kom upp í upphafi goss við Litla Hrút er af svipaðri gerð og hraunið sem kom upp í lok gossins 2021 og í ágúst í fyrra. Sem dæmi er styrkur MgO sambærilegur og hlutfall K2O/TiO2 nánast það sama (sjá graph). Hraunið inniheldur jafnframt kristalla sem varpa ljósi á breytilegar kristöllunar-aðstæður.
Efnasamsetning hrauns:
MgO wt.% = 8.5
K2O/TiO2 = 0.26
Efnasamsetning gassins er jafnframt sambærileg og í upphaf goss 2022, með tiltölulega háan styrk koltvíoxíðs (CO2) sem líklega hafði safnast saman í aðdraganda gossins 10. júlí.
Þessar niðurstöður benda því til tengsla við bráðina sem einkenndi mest allt gosið 2021, en einnig bráðina sem gaus 2022. Hver tengsl þessara bráða eru nákvæmlega, kallar á ítarlegri rannsóknir. Athyglisvert er að ekkert bólar á bráð sambærilegri þeirri og kom upp í upphafsfasa þessara atburða í mars 2021.
Gasútstreymi (12. júlí)
5.4 – 11.5 ktonn / dag SO2
7.1 – 15 ktonn / dag CO2
Aðferðir:
Um kortlagningu hraunsins:
Tvær aðferðir verða einkum notaðar við að kortleggja hraunið:
- Myndir teknar lóðrétt niður á hraunið og síðan unnið landlíkan úr myndunum.
- Mælingar úr Pléiades gervitungli frönsku geimvísindastofnunarinnar. Tunglið fer yfir a.m.k. einu sinni á dag en nær ekki myndum ef skýjahula þekur svæðið.
Rúmmál hraunins er fengið með því að draga eitt landlíkan frá öðru. Mælingar eru festar við nýleg nákvæm landlíkön sem unnið hefur verið af öllu landinu. Nákvæmni landlíkana er talin vera 20-30 cm í hæð.
Vinna við mælingar og úrvinnslu
Kortlagning hraunsins er samstarfsverkefni margra aðila: Hér á landi eru það aðallega Náttúrfræðistofnun Íslands og Landmælingar Íslands auk Jarðvísindastofnunar Háskólans. Einnig koma að verkinu Veðurstofan, Ísavia og Almannavarnir. Franskt samstarfsfólk kemur líka að málinu því aðgangur að Pléiades gervitunglinu hefur fengist gegnum CIEST2, franskt rannsóknaverkefni.
Jarðefnafræðin er einkum unnin á Jarðvísindastofnun Háskólans. Að gasmælingum koma sérfræðingar Veðurstofunnar og fólk á Jarðvísindastofnun.
Að vinnunni kemur því allstór hópur sérfræðinga á ofangreindum stofnunum, tæknifólk á tilraunastofum og nýdoktorar við Jarðvísindastofnun.
Jarðefnafræði
Heildarberg-efnagreiningar hafa verið gerðar með ICP-OES (Inductively Coupled Plasma – Optical Emission Spectroscopy ) tæki Jarðvísindastofnunar. Þær eru gerðar á hraunsýnum teknum með reglulegu millibili. Í þessari aðferð er LiBO2 flúx bætt við mulin bergsýni, bræðslumark þeirra lækkar í kjölfarið og þau því auðbrædd við 1000°C. Bráðin myndar gler við hraða kælingu. Glerið er leyst upp í sýrublöndu en sú blanda er síðan mæld beint. Þessi aðferð er notuð til að greina öll aðalefni bergsins ásamt nokkrum snefilefnum.