Eldgos við Sundhnúk - útbreiðsla og rúmmál hrauns - samantekt til og með 8. maí 2024
Eldgosið á Sundhnjúkssprungunni hófst 16. mars og því lauk 8. maí. Það stóð því í 53 daga. Eins og í fyrri eldgosum á Reykjanesskaga var fylgst reglulega með hraunflæði í gosinu. Gosið er það lengsta sem komið hefur eftir að gaus í Fagradalsfjalli 2021.
Útbreiðsla og rúmmál hraunsins var mælt reglulega með loftmyndatöku úr flugvél Garðafugs eða gervitunglum. Þessi vinna hefur verið unnin í samvinnu Náttúrufræðistofnunar, Landmælinga, Veðurstofunnar, Almannavarna og Jarðvísindastofnunar, auk þess sem erlendir aðilar sem standa að Pleiades gervitunglunum hafa lagt til gögn. Þá er einnig notuð kortlagning Verkfræðistofunnar Eflu frá 4. apríl.
Gosið hófst kl. 20:23 að kvöldi laugardagsins 16. mars. Þyrla Landhelgisgæslunnar fór tvö flug þetta kvöld þar sem stærð gossins og útbreiðsla hraunsins var metin út frá ljósmyndum og sjónmati. Með þessari aðferð fæst mat á hraunrennsli fyrstu klukkustundirnar, þegar það er í hámarki en áður en aðstæður leyfa loftmyndaflug eða að myndir séu teknar úr gervitunglum.
Niðurstöðurnar benda til þess að hraunflæði fyrsta klukkutímann hafi verið 1100-1200 m3/s en síðan hafi dregið hratt úr, og það verið komið niður í ca. 100 m3/s eftir 6-8 klukkustundir. Áfram dró úr hraunrennsli og var meðaltalið 17.-20. mars um 15 m3/s. Fyrri hluta apríl var það 3-4 m3/s. Síðustu þrjár vikurnar var rennsli mjög lítið, um og innan við 1 m3/s.
Flatarmálið náði tæpum 6 km2 strax þann 17. mars en jókst lítið síðan. Lokatalan er 6,2 km2 en hraunið þykknaði mikið nærri gígunum og suður af þeim eftir fyrstu dagana. Rúmmál hraunsins mælist tæplega 35 millj. rúmmetrar, sem gæti samsvarað um 30 millj. rúmmetrum af þéttu bergi. Gosið var því um þrefalt stærra en gosin í desember og febrúar, um 10falt stærra en gosið í janúar, en aðeins um fjórðungur af því sem kom upp í Fagradalsfjalli 2021 á sex mánuðum.
Athugið að reikna má með að eðlismassi hraunsins fyrstu tímana hafi verið lægri en seinna varð, vegna gasinnihalds. Rennslistölurnar gefa eigi að síður góða mynd af rúmflæðinu á hverjum tíma.
Efni:
Náttúrufræðistofnun Íslands; Birgir Vilhelm Óskarsson, Rob Askew.
Landmælingar Íslands: Joaquin Belart, Sidney Gunnarson
Jarðvísindastofnun Háskólans: Magnús Tumi Guðmundsson, Þórdís Högnadóttir, Gro B.M. Pedersen
Almannavarnir: Björn Oddsson